۰۹ بهمن درمان وسواس
افرادی که دچار وسواس هستند اکثر اوقات متوجه مشکل خود نیستند و آن را نشانه پاکیزگی میدانند. اما حساسیتهای آزاردهنده گاهی مختص نظافت و پاکیزگی خانه نبوده و دایره وسواس افراد فراتر از این پیش میرود. اصولاً وسواس زائیده یک فشار فکری میباشد. فردی که درگیر وسواس میباشد به غیرمنطقی بودن آن آگاهی میباشد اما نمیتواند آن را متوقف نماید. وسواس یک فکر مضر است که تعادل رفتاری و روانی فرد را مختل نموده و او را در سازگاری با محیط با مشکل روبرو میسازد. وسواس فرد را اسیر خود نموده و فرد را مجبور میکند تا رفتاری خلاف میل خود عمل نماید. همه افرادی که درگیر وسواس هستند از دارابودن این اختلال راضی نیستند؛ اما به طرز غیرقابلباوری در حال انجام آن هستند. علت وسواس ناشناخته میباشد؛ اما به نظر میآید ژنتیک در آن دخالت داشته باشد. اکثر افرادی که درگیر بیماری وسواس هستند، متوجه برخی علائم آن بهصورت خفیف میشوند در این مرحله میتوان با پیشگیری از علائم، از تشدید آن جلوگیری کرد. بیماری وسواس بهقدری غیرمنتظره است که گاهی افراد فرهیخته و مشهور را نیز درگیر خود مینماید. فردی که درگیر بیماری وسواس است ممکن است به بدیهیترین و کوچکترین اتفاقی که در پیرامون خود یا دیگران میافتد شک داشته باشد. این تردید به ناخودآگاه وی برمیگردد. طبق گزارش برخی روانشناسانی که در حوزه درمان وسواس فعالیت میکنند، حتی برخی افراد وسواسی به جنسیت خود نیز شک دارند و دچار تردید میشوند. برخی اوقات افراد وسواسی به علت ناهشیاری دچار گناه نیز میشوند. درهرصورت برای ریشهکنی وسواس این افراد باید ناهشیاری آنها درمان شود.
تمرین درمان وسواس فکری
نام دیگر وسواس فکر OCD میباشد و از علائم آن این است که برخی افکار ناخواسته به سراغ فرد آمده و او نمیتواند آنها را کنترل نماید. افرادی که دچار OCD میشوند افکار ناخواستهای را تکرار میکنند. فردی که درگیر وسواس فکری میباشد در خصوص رفتارهای خود اختیاری نداشته و نیرویی درونی وی را وادار به این کار میکند که متأسفانه مشکلساز میشود. قطعاً میتوان با وسواس فکری مقابله کرد. با کمکگرفتن از یک مشاور فردی باتجربه و با انجام راهکارهای متفاوت قطعاً در درمان OCD موفق خواهیم بود. البته باید توجه داشت که پیشنیاز این درمان خواست و اراده فرد میباشد. برای درمان وسواس فکری باید دقت داشت تا حتی در روند درمان نیز وسواس نداشته باشیم. برخی افراد پس از مراجعه به درمانگر و دریافت فهرست تمرین درمان، آن را بهصورت وسواسگونهای انجام میدهند. درصورتیکه تمرینها را باید بر اساس نیرو و انرژی خود انجام دهیم. بعد از جلسه اول معمولاً لیست تمرین به بیمار داده میشود. بهتر است روند تمرین با نظارت مشاور انجام شود تا از نتیجه مطلوب محروم نشویم.
راههای درمان وسواس
امروزه راههای مختلفی برای درمان شناخته شده است. اگر درمان بهموقع انجام نشود باعث بروز مشکلات عدیدهای در زندگی فرد میشود. مشکلاتی نظیر انزوا و گوشهگیری از تبعات عدم درمان وسواس میباشد. بهتر است در کنار روشهای مختلف درمان وسواس، از روشهای خودیاری نیز استفاده شود. برخی از این روشها را با هم مرور میکنیم:
- روش اول: فعالیت بدنی و ورزش منظم تأثیر مثبتی در روند درمان دارد. تمرینات ورزشی روزانه بهتر است چند نوبت در روز انجام شود. مثلاً پنج تایم 10 دقیقهای.
- روش دوم: با دیگران ارتباط داشته باشیم. تنهایی وسواس را تشدید میکند. ارتباط با خانواده و یا دوستان و بیان مشکلات میتواند تا حدودی مشکل وسواس را درمان نماید.
- روش سوم: میزان خواب و استراحت باید به میزان کافی باشد.
- روش چهارم: ورزشهای یوگا، مدیتیشن و….تکنیکهای مناسبی در درمان فشارهای ذهنی وسواس میباشند.
باید توجه داشت که ضربههای روحی نقش به سزایی در ایجاد وسواس ذهنی دارند.
درمان وسواس فکری
وسواس فکری در زنان و مردان به یک اندازه روی میدهد؛ اما این وسواس عموماً در مردان از سنین پایینتری اتفاق میافتد. به دلیل ترس از قضاوت دیگران و همچنین شرم و خجالت، درمان به تأخیر میافتد. وسواس فکری نتیجه اغراق در روند طبیعی روانشناختی میباشد، اما قطعاً قابلدرمان میباشد و درمان رابطه مستقیمی به میزان تأثیر آن بر زندگی افراد دارد. برای درمان وسواس فکری:
- درمان از طریق روانشناختی: برخی از درمانها کمک میکند بدون اجبار، با افکار وسواسی خود روبرو شویم. باید با درمانگر خود همکاری نماییم تا بتوانیم مشکلات را به دستههای جداگانه تفکر، احساسات و… طبقهبندی نماییم. درمانگر کمک میکند تا بیمار بدون ازبینبردن ترس و افکار وسواسی با آنها روبرو شود. بیمار قبل از پرداختن به افکار سختتر، به مواردی میپردازد که حداقل اضطراب را دارد.
- دارو: دارویی که درمانگر تجویز میکند از نوع ضدافسردگی میباشد که میتواند با تغییر تعادل شیمیایی در مغز به بهبود بیمار کمک نماید. برای اختلال وسواس خفیف یک دوره کوتاه درمان توصیه میشود. اما اگر وسواس فکری شدت زیادی داشته باشد قاعدتاً طول دوره درمان طولانیتر میباشد.
درهرصورت امکان دارد مدت زیادی طول بکشد تا تأثیر درمان داروهای افسردگی مشاهده شود.
درمان وسواس تقارن
وسواس تقارن یا وسواس قرینه یکی از انواع شایع وسواس میباشد که موجب صدمات جسمی و روحی میشود. این وسواس در اوایل سنین کم بروز میکند و معمولاً دیگران آن را تأیید میکنند؛ زیرا از دید بزرگترها این بیماری از فرزندشان فردی منظم و مرتب میسازد. افرادی که دچار وسواس تقارن میشوند بر روی نحوه قرارگرفتن اجسام حساس هستند و در مواردی که اجسام نامرتب بر سر جای خود قرار داشته باشند دچار ناراحتی و حساسیت میشوند. این افراد حتی نسبت به دستخطهایی که مرتب نوشته نشده باشند حساسیت دارند. در بیماری قرینگی یا تقارن، فرد زمان زیادی را صرف مرتب نمودن اجسام میکند. این افراد گاهی دچار خرافات نیز میشوند به طور مثال عنوان میکنند اگر وسایل مرتب سر جای خود قرار نگیرد مادرم تصادف میکند! جالب است این فرد با علم به اینکه تفکرش مضحک میباشد، اما باز اصرار بدان دارد. گاهی ابتداییترین وسواسها به مسائل بزرگ و پیچیده تبدیل خواهد شد. افرادی که دچار وسواس تقارن میشوند باید هرچه سریعتر به روانپزشک یا روانشناس مراجعه نمایند. به روشهای زیر میتوان اقدام به درمان وسواس قرینگی کرد:
- درمان شناختی – رفتاری: این روش درمان، روشی گفتاری میباشد که به بیمار کمک میکند تا علتهای فکری که این بیماری را تغذیه میکند را شناسایی نماید. پس از اینکه این الگوها و علتها مشخص شد به بیمار کمک میشود تا با آنها مقابله نموده و آنها را مرتفع نماید.
- درمان شناختی – رفتاری مبتنی بر ذهنآگاهی: در این روش به بیمار آموزش داده میشود که افکار مزاحم هیچ تسلطی بر آنها ندارد و تنها زمانی که به آنها پاسخ داده شود این افکار پررنگ و همچنین ترسها تقویت خواهند شد. فن ذهنآگاهی شامل تمرینات تنفسی، مدیتیشن و تجسم هدایت شده میباشد.
درمان وسواس ترس از بیماری
یکی از انواع مشکلات اضطراب، ترس از بیماری میباشد. در این اختلال فرد بدون اینکه هیچ علائم بیماری داشته باشد از بیمار شدن هراس دارد. در این ترس فرد بیمار تمرکز بیش از اندازه به جسم خود دارد به حدی که عملکرد روزانه وی را تحتتأثیر قرار خواهد داد. درمان شناختی رفتاری مؤثرترین روش در بهبود این بیماری میباشد. اما اگر این اختلال شدت زیادی داشته باشد میتوان از داروهای مهارکننده نظیر فلوکستین، سرترالین و….. استفاده نمود البته مصرف این داروها باید با رواندرمانی همراه باشد برای غلبه بر ترس از بیماری میتوان روشهای زیر را انجام داد:
- اعتراف به ترس نماییم: باید به خودمان تلقین نماییم که ترس نمیتواند یک ضعف باشد.
- سبک زندگی خود را تغییر بدهیم: باید نسبت به همه امور نگرشی مثبت داشته باشیم. با تغییر سبک زندگی، ترس و اضطراب به میزان قابلتوجهی از بین میرود.
- باید به خودمان گوشزد کنیم که سالم هستیم: باید بر سلامتی خود تمرکز نماییم و همواره به خودمان بگوییم که «من سالم هستم».
- تفریحات سالم را برای خود مشخص نماییم: اوقات فراغت خود را به تفریحات سالم اختصاص بدهیم و از توجه بیش از اندازه به جسم خود دست برداریم.
- به دنبال افکار تحریککننده نباشیم: باید بدانیم چه افکاری باعث حساسیت و تحریک ما میشود باید به آنها بیاعتنا بود و بهسلامتی خود اهمیت بدهیم
- و.……
درمان وسواس تکراری
وسواس اجباری به عملی گفته میشود که تکراری فیزیکی یا تکراری ذهنی میباشد. وسواس چککردن یکی از نشانههای بارز این اختلال میباشد. در این نوع بیماری فرد به ورطه تکرار وسواس خود میافتد و ناخواسته چندین بار آن را انجام میدهد و هر بار با وجود اطمینانیافتن از آن، مجدد مرتکب آن کار میشود و بهنوعی دچار وارسی افراطی میشود. مبتلایانی که دچار وسواس چککردن امور هستند پس از هر بار انجام قدری از اضطرابشان کم میشود؛ اما وسواس فکری آنها را از بین نمیبرد. باید گفت این بیماری قابلدرمان میباشد شاید در درمان به طور کامل این اختلال از بین نرود اما میتواند علائم آن را واپایش کند تا روند زندگی بیمار قدری بهتر شود. روند درمان بسته به نوع اختلال ممکن است طولانیمدت و یا کوتاهمدت باشد. از دو روش رواندرمانی و یا دارودرمانی میتوان به بهبود این بیماری دست پیدا نمود البته در برخی افراد این دو روش باید توأم با یکدیگر انجام شود.
درمان وسواس جوانان
در برخی از نوجوانان وسواس عاملی شایع میباشد جوانانی که قصد آغاز زندگی مستقل را داشته باشند، وسواس میتواند در رشد اجتماعی و رشد ذهنی آنها و همچنین در محیطهای اجتماعی مثل دانشگاه، اثر منفی داشته باشد. جوان دانشجویی که در محیط خوابگاه با هم دانشجویان خود زندگی میکند با داشتن وسواس دچار استرس و اضطراب خواهد شد. میتوان گفت وسواس در جوانان همچون بیماری میگرن، آسم، و…. یک بیمار مزمن میباشد و امکان دارد هرگز به طور کامل درمان نشود. گاهی اوقات باید اطرافیان و خانواده جوانانی که درگیر وسواس هستند، با شرایط او آشنا باشند و بتوانند با شرایط او سازگار شده و بدانند چگونه با او زندگی کنند. اما این به معنای درمانشدن جوانان تعبیر نمیشود. جوانان درگیر وسواس را میتوان با رواندرمانی و گاهی اوقات با برخی از داروها درمان نمود بهطوریکه انگار وجود ندارد. پس از مدتی که از دوره درمانجوان بگذرد وی یاد میگیرد که چگونه با خودش رفتار نماید و چگونه کارها و افکار وسواسگونه را در خودکنترل نماید.
درمان شناخت رفتاری بهترین راه درمان جوانان درگیر وسواس میباشد. این درمان همواره جواب میدهد و درمانکننده وسواس فکری جوانان میباشد.
درمان وسواس جنابت
وسواس توهمات ذهنی و روانی است که فرد دچار آن میشود. برای مبارزه با این افکار باید بدانها توجهی نکرد. برخی افراد در انجام طهارت و غسل دچار وسواس هستند؛ اما این افراد باید مانند سایر مردم عادی خود را شستشو و تطهیر نمایند. بیاعتنایی علاج مؤثر در درمان وسواس میباشد. داشتن وسواس طهارت نشاندهنده این است که نسبت به احکام شرعی اطمینان نداریم؛ لذا باید نسبت به تخیلات شیطانی بیاعتنا باشیم. طبق سخنان بزرگان دینی شخصی که دچار وسواس جنابت است مشکل اصلی از خودش شروع میشود این افراد باید بهاندازه همه مردم آب استفاده نمایند و مطمئن باشند که طهارت و غسل آنها صحیح میباشد. علما عقیده دارند که برای درمان وسواس جنابت باید بیاعتنایی مکرر به وسواس نمود و همچون مردم عادی طهارت و غسل نمود و اعمال دینی را انجام داد این علما حتی اعتقاد دارند که مسئولیتپذیرش اعمال دینی این افراد را قبول میکنند. برای درمان وسواس جنابت در وهله اول باید فکر اشتباه وسواس را از سرخود خارج نموده و مخالف رفتارهایی که تابهحال انجام میدادیم، رفتار نماییم و این میسر نمیشود مگر بااراده و همت بالای خود افراد. در واقع کسی که برای طهارت و انجام اعمال دینی خود دچار وسواس میشود باید گفت چگونه مسلمانی است که درگیر افکار شیطانی قرار دارد و دچار وسواس میباشد؟ بنابراین تنها راه درمان وسواس جنابت، بیاعتنایی و خلاف مسیر وسواس حرکت نمودن، میباشد.
درمان وسواس جراحی
درمان وسواس از طریق جراحی به روشهای زیر انجام میپذیرد:
- DBS : در این روش برای درمان وسواس از طریق وسواس عمق مغز جراحی میشود. در این روش الکترودهایی در مغز ایجاد میشود و به طور مزمن بافت اطراف مغز تحریک و یا بازداری میشود. این روش مناسب بیماران وسواسی که در قبال درمان مقاومت میکنند، مناسب و موفقیتآمیز میباشد. این روش ازآنرو موفق بوده است که در مقایسه با جراحی مغز، آسیبهای نورونی داخلی کمتری را باعث میشود.
- استروتاکسی: در شرایطی که بیمار هوشیار است، وسیلهای جهت بیحسی موضعی بر روی سر بیمار بسته میشود. با رعایت دستورالعمل خاصی از سر بیمار امآرآی گرفته میشود. نتیجه امآرآی به یارانه منتقل میشود و مختصات مغز بیمار توسط یارانه بررسی میشود از طریق این روش هر مختصاتی که از مهر بیمار مورد لزوم باشد را میتوان در اختیار داشت. برای جراحی نقاط مورد نظر مغز، به هستههای عمقی مغز نیاز میباشد که نورونها در آنجا جمع شدهاند. هستههای عمقی نقش مهمی در اعمال ما نظیر درجه حرارت بدن، تنظیم خواب و بیداری و….. دارند. اختلال در عملکرد این هستهها میتواند باعث بیماریهای عمدهای در اعصاب و روان فرد شود. برای دسترسی به این هستهها باید دقت زیادی شود؛ زیرا نقاطی که در مجاورت آنها هستند بسیار حساس و مهم میباشد و در نقطه حساس مغز قرار دارند. در این مرحله پنج الکترود به مغز بیمار وصل میشود و الکتروفیریولوژیها ثبت میشود.
در واقع با وصل الکترود امواج هستههای مغز ثبت میشود. پس از ثبت امواج و پس از تحریک مجدد، بررسی میکنیم که کدام نقاط با موفقیت ثبت شده و مغز تحریک شده است. در این مرحله بیمار کاملاً هوشیار میشود و حتی میتواند با پزشک همکاری نماید. اگر بیمار ابراز ناراحتی نکرد میتوان الکترود را از بدن وی جدا نموده و الکترودهای دائمی به عمق مغز سر بیمار وصل نمود. برای همه بیماران دو الکترود در مغز، یک سیم از زیر پوست و یک باتری در زیر قفسه سینه وصل میشود که قابل کنترل میباشد. میتوان به باتریها برنامههای لازم را داده و وضعیت بیمار را واپایش نمود.
درمان وسواس جنون
اختلال جنون باعث میشود تا ارتباط بیمار با واقعیت از بین رفته و او را دچار توهم و هذیان نماید. وسواس جنون، در تفکر و قوه ادراک فرد تأثیر سوء گذاشته و قدرت تشخیص واقعیت را از وی سلب مینماید. فردی که دچار وسواس جنون شده است دچار حالتهایی میشود که یک شخص سالم درگیر آن نمیباشد. به طور مثال امکان دارد اصواتی را بشنود که واقعیت ندارد یا افرادی را میبیند که واقعیت خارجی ندارند؛ اما در ذهن او حضور دارند. از دیگر توهماتی که این افراد دارند این است که گمان میکنند کسی آنها را تعقیب میکند. تمامی این حالات میتواند بیمار را گیج و شرایط زندگی را برای او طاقتفرسا نماید. وسواس جنون میتواند به میزان غیرقابلتصوری مخرب باشد؛ اما خوشبختانه راه درمان وجود دارد:
- میتوان از داروهای ضد جنون استفاده نمود. این داروها حالات جنون بیمار را کاهش میدهد.
- گاهی افراد دچار وسواس جنون، طاقت ماندن در بیمارستان را ندارند. در این دوره پزشک آرامسازی را برای وی تجویز مینماید و یک داروی سریعالاثر به وی تزریق مینماید تا وی آرام شده و به دیگران آسیب نرساند.
- میتوان از راه درمان شناختی رفتاری که نوعی سلامت روان است استفاده نمود. این کار تفکر و رفتار بیمار را تغییر میدهد. در این روش، جلسات متعددی جهت مشاوره با مشاور سلامت و روان تشکیل میشود.
اصولاً جنون از هر نوع که باشد وحشتناک میباشد.
خودیاری در درمان وسواس
در درمان خودیاری وسواس، فرد بهتنهایی میتواند تأثیر مهمی در درمان خود داشته باشد. در ابتدا بهتر است از طریق غیرمستقیم به درمان بیمار پرداخت شود. در این روش با فن آرامسازی، آرامش عضلانی پیشرونده و با استفاده از تصاویر راهنما میتوان بهصورت ابتدایی به هدف کم نمودن علائم وسواس دستیافت. تا بیمار نتواند مشکل وسواس را از خود جدا نماید، نمیتوان در درمان آن موفق عمل نمود. در همه مشکلات روانی آگاهی نقش به سزایی در درمان آن دارد. به هر میزان که بیمار از مشکل خود آگاهی داشته باشد، امکان تسلط وی بر آن بیماری بیشتر و بهتر خواهد بود. فرد بیمار باید قابلیت پذیرش بیماری خود را داشته باشد. با توجه به پیچیدگیهای دنیای امروز گرفتار شدن در انواع بیماری از نوع وسواس اجتنابناپذیر میباشد؛ بنابراین فرد گرفتار باید توان مقابله با آن را داشته باشد و قبل از هر اقدام درمانی سعی در پذیرش بیماری خود داشته باشد در این صورت هست که میتواند در مسیر درمان خود موفق باشد.
درمان شناختی
روش درمان شناختی یک روش معتبر علمی و شناخته شده میباشد. اکثر روشهای درمانی دیگر از نظر بالینی با بررسیهای تجربی تأیید نشدهاند. بیش از 300 نوع موضوعات علمی از روش درمان شناختی استفاده نمودهاند. درمان شناختی یک روش محدود و کوتاه درمان از انواع روان درمانی میباشد. درمان شناختی تفکر، بر رفتار و ارتباطات تمرکز دارد و تجربیات در این روش هیچ نقشی نخواهد داشت. اما درمان شناختی بر شناسایی و تغییر الگوی تفکر، بر پاسخهای احساسی و رفتارهای نادرست و تحریف شده تمرکز دارد. برخی افراد برای رسیدن به نتیجه درمانی به چندین جلسه درمان نیاز دارند. درمان شناختی بر این پایه استوار است که چنانچه مشکلات ما از زمانهای گذشته شروع شده باشد با وجود مشکلات فعلی تشدید خواهند شد به همین دلیل مؤثرترین روش برای درمان مشکلات هدفگیری زمان است. درمان شناختی با روش سنتی متفاوت میباشد؛ زیرا هیچ تمرکزی بر گذشته نمیکند.
رفتار درمانی در وسواس
این روش درمان شامل گستره بیشماری از درمان میباشد که در درمان وسواس بسیار مؤثر میباشد. به غیر از دارو درمانی دو روش جهت درمان وسواس وجود دارد:
- درمان شناختی رفتاری که علائم وسواس را واپایش میکند.
- درمان روانپریشی که میتواند وسواس را درمان کند.
بسته به علل، مدت و ریشههای وسواس، طریقه درمان وسواس تفاوت دارد. رفتار درمانی نقش مهمی در بهبود وسواس دارد؛ اما متأسفانه به دلیل آگاهی کم از شیوه درمان این روش از مراجعه به پزشکان روان درمان استقبال نمیشود در صورتی که اثربخشی فوقالعادهای در درمان دارد. تا سطح آگاهی مردم بالا نرود نمیتوان نتیجه کار پزشکان روان درمان را مشاهده نمود.
نتیجه:
وسواس نتیجه اختلالات عصبی افراد میباشد که در تمامی گروههای سنی میتواند اتفاق بیفتد. اما برخی از نمونههای آن در میان گروههای مختلف سنی و جنسی بیشتر دید میشود. وسواس را میتوان فکر، تصور، و یا حرکتی مکرر دانست که مضر بوده و با اجبار همراه میباشد. وسواس تعادل روانی فرد را سلب نموده و او را در سازگاری با محیط با مشکل روبرو میکند. عوامل متفاوتی میتواند در بروز وسواس نقش داشته باشد عواملی همچون: وراثت، وضعیت هوشی، عوامل اجتماعی، عوامل خانوادگی، رقابتها و……
روانکاوان وسواس را نوعی غریزه ناخودآگاه معرفی میکنند که در آن فکر و عقیدهای خاص که اشتباه نیز میباشد، فرد را در بند و اسیر خود میکند به طوری که هر ارادهای را از او میگیرد و گاهی بیمار حتی رفتاری خلاف میل خود انجام میدهد.
بدون دیگاه