روش صحیح بیدار کردن دیگران از خواب

۱۶ دی روش صحیح بیدار کردن دیگران از خواب

به قلم استاد مخدومی

گاهی اوقات با این‌که مدت زیادی خوابیده‌ایم در طول روز بی حوصله و خسته هستیم و گاهی حتی با چند ساعت خواب محدود سرحال و متمرکز به کارهایمان می‌رسیم. کیفیت خواب یکی از تعیین کننده‌های مهم حافظه، تمرکز، تحریک پذیری، توانایی حل مساله و … در طول روز بعد به حساب می‌آید. یافته‌ها نشان می‌دهد اینکه ما در چه مرحله‌ای از خواب بیدار می‌شویم نیز به طور مستقیم این سازه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. قبل از پرداختن به این موضوع که باید در کدام مرحله از خواب بیدار شویم و چگونه می‌توانیم آن‌ها را تشخیص دهیم با هم مروری بر مراحل خواب می‌کنیم.

خواب یک چرخه ۵ مرحله‌ای دارد و تقریبا هر ۹۰ دقیقه یکبار این چرخه تکرار می‌شود :

مرحله ۱:

مرحله‌ای بین خواب و بیداری. امواج مغز به تدریج تغییر می‌کنند. در این مرحله هنوز می‌توانیم تا حدودی صدای اطراف را بشنویم. هنوز کاملا به خواب نرفتیم و اگر در این مرحله از خواب بیدار شوید احساس می‌کنید اصلا نخوابیده بودید. این همان مرحله‌ای است که اگر بپرسد خوابی یا بیدار با صدای کش و قوس دار می‌گوییم بیدارم!

مرحله۲:

بعد از ۲۰ تا ۳۰ دقیقه از مرحله اول وارد مرحله دوم می‌شویم. فرکانس امواج مغزی‌مان بالاتر می‌رود. به تدریج واکنش ما به محرک‌های خارجی از بین می‌رود و نمی‌توانیم صدای اطراف را بشنویم اما با صداهای ناگهانی مثل افتادن یک قاشق یا بستن در ممکن از خواب بیدار شویم. این مرحله حدود ۱۵ دقیقه طول می‌کشد ولی همچنان ما در خواب سبکی هستیم.

مرحله ۳ و ۴:

تمایز مرحله ۳ و ۴ کاملا مشخص نیست و به تفاوت شدت امواج مغزی مربوط می‌شود. در این مراحل وارد خواب عمیق شده‌ایم. بیدار شدن در این مرحله دشوار است و تنها صداهای بلند و مکرر ما را از خواب بیدار می‌کند. این همان مرحله‌ای است که خواب می‌بینیم اما چیزی از آن به یاد نمی‌آوریم!

مرحله ۵:

این مرحله مهم‌ترین مرحله خواب است. به آن خواب REM یا خواب متناقض نیز می‌گویند. دلیل نامیدن این مرحله به متناقض این است که امواج مغز در این مرحله مانند امواج بیداری است! دو ویژگی مهم این مرحله حرکات پلک چشم و فلج شدن بدن است. این مرحله تقریبا هر ۹۰ دقیقه یکبار در خواب شروع می‌شود و هرچقدر به صبح نزدیک می‌شویم مدت زمان ماندن در آن بیشتر می‌شود. این همان مرحله‌ای است که خواب‌هایی که دیدیم به یادمان می‌ماند. اما کارکرد آن فقط در خواب دیدن نیست. اگر ما خواب REM کمی داشته باشیم روز بعد تحریک پذیر می‌شویم، تمرکز و حافظه‌مان تحت تاثیر منفی قرار می‌گیرد، خلق و خوی پرخاشگری سراغمان می‌آید و بی حوصله و خسته به نظر می‌رسیم. دانشمندان نشان دادند بیدار شدن در این مرحله و از دست دادن آن به خصوص در اوایل صبح خلق ما را تنگ و تمرکزمان را از بین می‌برد.

اما چه کنیم؟

اگر ما به صورت طبیعی خواب باشیم و قصد بیدار شدن در صبح خیلی زود را نداشته باشیم معمولا در این مرحله بیدار نمی‌شویم و چرخه خواب کارش را به صورت طبیعی انجام می‌دهد اما امروزه اغلب ما مجبوریم با صدای زنگ در ساعات اولیه صبح به صورت ناگهانی از خواب بیدار شویم و احتمال بودنمان در این مرحله بسیار بالاست.

اگر شما فرزندی دارید که ناچارید صبح زود او را بیدار کنید نشانه‌های بودن در این مرحله را فراموش نکنید.

همان طور که گفتیم بدن در این مرحله فلج و پلک چشم‌ها حرکت دارند. پس ابتدا با این نشانه‌ها مطمئن شوید کودکتان در این مرحله نیست. می‌توانید به چشم‌هایش نگاه کنید اگر حرکت می‌کردند یعنی در مرحله REM است یا می‌توانید آهسته او را صدا کنید یا آرام دستتان را روی بدنش بگذارید اگر هیچ حرکتی نکرد یعنی در مرحله REM  است اما اگر دست شما را کنار زد و پتو را روی سرش کشید یعنی در این مرحله نیست و وقت بیدار شدنش است! اگر کودک یا هر شخصی که قصد بیدار کردنش را دارید در مرحله REM بود چند دقیقه صبر کنید تا از این مرحله خارج شود. معمولا بیشتر از یک ربع طول نمی‌کشد.

خوب قطعا ۱۵ دقیقه تاخیر به از دست دادن خلق و حافظه و تمرکز در طول روز می‌ارزد! از طرفی اگر کسی نیست که شما را بیدار کند و مجبورید با زنگ ساعت از خواب برخیزید دست از عادت به تکرار زنگ هر ۲ دقیقه یکبار بردارید.  با این کار علاوه بر آسیب احتمالی به مرحله REM خواب باعث می‌شوید هربار که امواج مغز آماده وارد شدن به مراحل خواب هستند ساعتتان به صدا درآید و هر ۲ یا ۵ دقیقه یکبار این اتفاق بیافتد! این کار را با خودتان نکنید! اجازه دهید ذهنتان با سر ساعت بیدار شدن شرطی شود، با این کار چند دقیقه قبل از به صدا درآمدن زنگ خودتان بیدار می‌شوید!

فقط کافیست چند روز به محض شنیدن صدای زنگ به جای تکرار ۵ دقیقه‌ای آن از خواب برخیزید. البته ممکن است چند روز هم خوابتان ببرد و به موقع سر کار حاضر نشوید! اما ارزش شرطی شدن در بیدار شدن به موقع و داشتن یک روز پر نشاط و سرحال را دارد!

اگر در به خواب رفتن یا از خواب بیدار شدن مشکل دارید حتما با یک متخصص مشورت کنید. امروزه روش‌های زیادی برای بالا بردن کیفیت و بهداشت خواب وجود دارد که می‌تواند روزتان را بسازد!